“Finland als voorbeeld voor werkenergie” (Interview met Ellen Ruppel Shell, deel 2)

Vorige week vertelde Professor Ellen Ruppel Shell (Boston University) wat er mis is met de manier waarop we werk benaderen en dat ons een tijd van radicale verandering te wachten staat. In dit tweede deel neemt ze ons mee naar de oplossingen die ze beschreef in haar boek The Job. En wat je als lezer zelf aan kunt doen om de toekomst van je werk vorm te geven. Deel 2 van een interview met een bevlogen professor die jarenlang werkte aan een boek dat we je aanraden om te lezen. [Patrick Davidson & Hans van der Loo]

Genoeg over de uitdagingen, laten we naar oplossingen gaan: wat kunnen we eraan doen? Laten we beginnen met leidinggevenden en beleidsmakers.

“Ja, laten we vooruitkijken. Ik onderscheid drie dingen voor leidinggevenden en beleidsmakers. Het is niet óf-óf maar én-én-én. Allereerst vooruitkijken. Dat begint ermee dat je geen valse hoop wekt dat het mogelijk is om terug te gaan naar die ‘goeie ouwe tijd’. En zo goed was het trouwens allemaal niet. Denk aan werken in de mijnen, laten we blij zijn dat we dat niet meer doen! Het is belangrijk dat leiders de knop omzetten.

Ten tweede moeten we stoppen met waanbeelden of ‘zombie ideeën’, zoals de ‘skills gap’ (Zie kadertje hieronder). Wat veel werkgevers niet begrijpen is dat we mensen niet opleiden niet om heel snel een tijdelijke vraag van de markt (een baan) te kunnen vervullen maar juist om een leven lang werken mogelijk te maken.”

En dan is het zaak om te kijken hoe we met behulp van technologie en tools beter werk kunnen creëren. Niet meer banen maar betere banen. Op veel gebieden zal technologie echt kunnen helpen, denk bijv. binnen de zorg aan radiologie of data-analyse, terwijl het op andere gebieden binnen waar nu intermenselijk contact het verschil maakt, geen oplossing is. Nog niet tenminste.

“We kunnen niet terug naar die goeie ouwe tijd”

Dan onze lezers. Wat zijn volgens u de belangrijkste vaardigheden in de komende decennia?

“Dat is de vraag die mij het meest gesteld wordt! Volgens mij gaat het om drie ‘skills’.

Wil je klaar zijn voor de toekomst dan is het allereerst zaak om jezelf te activeren en allereerst te zorgen dat je echt een leven lang leert. Zorg dat je niet alleen klaar bent voor huidige banen nu maar vooral dat je je kunt aanpassen aan wat de toekomst van je vraagt.

Dat vergt ook kritisch kunnen nadenken en prioriteiten stellen. Er zijn zoveel opties tegenwoordig maar hoe maak je de juiste keuze? Dit is helemaal niet nieuw of creatief, het gaat gewoon om kritisch nadenken en je koers vast houden.

Tot slot moeten we af van het idee dat we het allemaal snel en makkelijk kunnen oplossen. We zullen van alles moeten uitproberen en op die manier vinden we dan onze weg. Dat lukt ons niet alleen. De derde skill is dan ook het versterken van je inspanningen door heel goed samen te werken. Dan heb je het over communiceren én het kunnen aangaan en onderhouden van verbindingen.

“Niet alles kun je snel en makkelijk oplossen”

De vorm waarin we werken (of: samenwerken) zal uiteraard continu veranderen. Het zal minder en minder in loondienst zijn en daarom is het interessant om te begrijpen hoe nieuwe vormen van co-working gaan uitpakken.”

In het boek beschrijft u hoe Finland als voorbeeld kan dienen. Wat fascineert u zo in Finland?

“De Finnen zijn er door de jaren heen in geslaagd om te doen wat Darwin schreef: samenwerken en improviseren. De Finnen scoren tegenwoordig hoog in allerlei lijstjes zoals de World’s Happiest Countries maar een halve eeuw geleden was dat nog heel anders. Toen was het een raar agrarisch gebied met problemen op het gebied alcohol-consumptie en huiselijk geweld. Toen de Sovjet-Unie in 1991 ut elkaar viel, merkte Finland dat economisch. Het leidde tot werkloosheid op grote schaal en Finland stond bekend als het land met veel zelfmoorden onder tieners. Kortom, ze komen van ver. Wat de Finnen er doorheen helpt, is wat ze zelf “sisu” noemen. Dat staat voor doorzettingsvermogen in hopeloze situaties. Die kracht hebben ze aangewend op een bijzondere manier. Waar wij in de VS alles over laten aan de markt en een individu het zelf moet uitzoeken, daar denken de Finnen veel collectiever. En ze vertrouwen hun overheid. ‘Als je elkaar vertrouwt kun je natuurlijk veel meer bereiken’, zo zeggen Finnen.. Waar in 2017 slechts 18% van de Amerikanen erop vertrouwt dat de federale overheid het juiste doet, daar vertrouwt 70% van de Finnen hun regering en medeburgers.”

“ ‘Sisu’ is wat de Finnen er doorheen helpt tijdens hopeloze situaties”

Op welke manier denken de Finnen anders?

“Hun manier van denken zou je ook wel solidair individualisme noemen. Sociologen hanteren die term wanneer ze een systeem beschrijven waarin mensen bereid zijn om elkaar te helpen, zelfs al zijn ze het niet met elkaar eens. Finnen tolereren verschillen en steunen elkaar maar hebben tegelijkertijd ook volop aandacht voor individuele inspanningen en prestaties. De Finse werkgevers die ik sprak zeggen ‘wij bieden voor je inkomen, steun en stabiliteit zodat je zelf betekenis kunt geven aan je leven.’ Dat is een verschil met bijvoorbeeld Silicon Valley waar iedereen jaagt om zelf de nieuwe Mark Zuckerberg te worden. In Finland begrijpen ze dat je soms je rust moet pakken en dat juist dan nieuwe ideeën komen. Maar mensen krijgen meestal te weinig tijd voor reflectie. Want ja, hoe moet je dat verantwoorden?” lacht Ruppel.

En wat doen ze dan in de praktijk anders in Finland?

“De Finnen zijn gewoon bang voor luiheid, niets doen, zowel bij zichzelf als bij anderen. En daarom zijn er veel initiatieven om werklozen te helpen tijdens hun zoektocht naar een baan. Zodat ze optimistisch en actief blijven. Dat varieert van fondsen, coaching tot aan tijdelijk werk. Die Finse investering in menselijk kapitaal begint al veel eerder hoor, met kinderopvang en andere steun die je kunt benutten. Voor een Amerikaan klinkt dat als een Fins wonder maar, zo verzekerden de Finnen die ik interviewde, het is zeker geen wonder.

Een onderzoeker die ik sprak zei het heel treffend: “We zijn een klein land en kunnen het ons niet veroorloven om iemand te verliezen. Onze economie is Research & Development-gedreven dus we geven echt om onze mensen en daardoor scoren we zo hoog op het gebied van R&D en innovatie”.

Finland is dus minder bezig met het voorbereiden van individuen voor specifieke banen maar helpt haar burgers juist om de kennis en middelen te verwerven waarmee ze hun eigen koers kunnen bepalen in een onvoorspelbare wereldeconomie. “We denken niet in sectoren of industrieën zoals biotech, nanotech of IT. Doordat werk gedigitaliseerd wordt kan het namelijk makkelijk verplaatst worden. Daarom specialiseren wij Finnen ons liever niet in een specifieke industrie maar stimuleren we mensen juist om generalisten te worden met als belangrijkste kwaliteit dat je in staat bent om jezelf nu en in te toekomst werk kunt verschaffen.”

Op een soortgelijke manier denkt en handelt men in het Finse onderwijs. Ook daar mag niemand uitvallen. Die overtuiging wordt bovendien ondersteund door berekeningen dat het niet tijdig bieden van hulp veel te duur is. Iedereen wordt namelijk verwacht later bij te dragen aan de samenleving.”

“In staat zijn om jezelf nu en in de toekomst werk te verschaffen”

Tijd voor uw slotwoord

“Dan beperk ik het tot de kern van dit boek. Werk is essentieel voor mensen om tot bloei te komen. Werk omvat veel meer dan je baan en de manier waarop we over werk denken, die werkt niet meer. In het boek heb ik geduid welke mythen we beter kunnen loslaten zodat we onszelf opnieuw kunnen uitvinden en ons aanpassen, zoals we dat als mens al zo vaak gedaan hebben. Ik ben optimistisch over het menselijk vermogen maar het zal niet vanzelf gaan. De ontwikkelingen gaan zo snel en zijn zo radicaal. We zullen eerst moeten accepteren dat het roer om moet. En als we er dan in slagen om technologie op een goede manier in te zetten, dan kunnen we er ons voordeel mee doen. Dit boek schreef ik zodat mensen inzien wat er mis is maar ook hoe we het roer kunnen omgooien. De blik naar voren en jezelf activeren.”

OVER HET BOEK “THE JOB”

The Job : “Een scherp geschreven en verfrissend boek over historie, heden en toekomst van werk. Aandacht voor zowel bedreigingen als kansen die ontwikkelingen zoals robotisering met zich mee brengen.”

Reeds verkrijgbaar in de boekhandel maar ook via bijvoorbeeld bol.com en…Amazon. Tevens als luisterboek.

 

 

 

“ER BESTAAT NIET ZOIETS ALS EEN SKILLS GAP”

“De skills gap is echt een fenomeen dat nergens op slaat, zo concludeerden onderzoekers van MIT voor het eerst in 2016. Het bleek bijvoorbeeld bij productiebedrijven dat er niet zozeer te weinig werknemers met specifieke skills zijn, maar dat werkgevers geen mensen konden vinden voor slecht betaalde banen waar basisvaardigheden volstaan. Dat heeft niets met skills te maken dus. Als mensen iets kunnen dan is het wel hun gedrag aanpassen wanneer dat nodig is om te overleven. En zo hebben we elke keer met succes de transitie naar een nieuwe tijd weten te maken. Dat gold voor de Tweede Wereldoorlog maar ook voor de dot.com bubble aan het eind van de vorige eeuw. Als je dan leest over een kloof tussen huidige vaardigheden en wat werkgevers zoeken, dan weet je: dit is onzin. Laat machines gerust taken overnemen van mensen, dan kunnen mensen namelijk doen waar ze goed in zijn.”

“DE CIJFERS LIJKEN GOED MAAR DE REALITEIT IS ANDERS”

Economisch gezien lijkt het goed te gaan maar als je goed kijkt hoe de welvaart verdeeld wordt, dan profiteert vooral een klein groepje. Steeds meer mensen hebben juist meerdere banen nodig om überhaupt rond te komen. Volgens de cijfers zijn er meer banen maar je moet verder kijken. En dan zie je ook dat cijfers niet het hele verhaal vertellen. Het gaat natuurlijk niet alleen om de kwantiteit maar ook om de kwaliteit van een baan. We vinden er met zijn allen van alles van maar we doen collectief te weinig en dus worden de verschillen nog elke dag groter.”

“ER KOMT NOG VEEL MEER RADICALE VERANDERING AAN”

“Er is veel veranderd en dat ging snel maar er gaat nog veel meer veranderen met robotisering en kunstmatige intelligentie. Je hoeft alleen maar te kijken naar de impact van een internetreus als Amazon. Amazon is een grote werkgever geworden, dat klopt, maar voor elke baan die Amazon creëert, verdwijnen er twee in een fysieke winkel…. De komende decennia wacht ons radicale verandering en dat vergt actie.”