Werkenergie na je 40e?

Gastblogger Folkert Hersman houdt zich bezig met een vraag die voor ons allemaal relevant is. “Hoe staat het met de werkenergie van 40-plussers? Hoe kijken we aan tegen leren op latere leeftijd? Folkert neemt ons mee door zijn gedachten en die gaan via Darwin naar Ik Vertrek om via Netflix te eindigen met energie. Deel 1 van een gastblog over werkenergie na je 40e.

Daar ben je dan: de 40 gepasseerd (misschien ben je dat nog niet, maar dan raad ik je aan vooral mee te lezen).  En nu? Was dit het? De eerste tekenen van verval dienen zich aan; om je heen zie je leeftijdsgenoten de leesbril pakken, op gewicht blijven is geen vanzelfsprekendheid meer, laat staan op gewicht komen en hoe lang mag je eigenlijk nog werken?

Vanaf het moment dat je de eerste herinneringen hebt, gaat alles min of meer vanzelf. Kleuterschool, lagere school, middelbare school, eerste bijbaantje, eerste zoen, eerste blauwtje, eerste vakantie zonder ouders, rijles, studie, op kamers, eerste echte baan, tweede baan, relatie, nieuwe relatie, samenwonen, trouwen, huis, reizen,  eventueel een kind, nog een kind, verbouwing, nieuwe baan, etc. Misschien een rooskleurige voorstelling van de verschillende “life changing events”, maar meer om aan te geven dat je in een soort van roes (flow) werd meegenomen.

Energie en fasen

Volgens Rögels (2014)zijn deze significante levensgebeurtenissen of life events belangrijke veranderingen die aanknopingspunten kunnen vormen voor een vernieuwd zelfinzicht en een positief (veerkracht, nieuwe bronnen van energie) of juist negatief (vermindering van energie) gevolg kunnen hebben.

“Hoe staat het met die energie na je 40^e?”

Hoe staat het met die energie na je 40^e? Verbouwen, verhuizen, toch maar scheiden, een hond, een verre reis?  Je bent zo gewend aan nieuwe stappen, dat het eigenlijk best vreemd is dat de eerstvolgende stressvolle life events vaak nog even op zich laten wachten. Veel onderzoeken naar relaties tussen ouder worden en geluk of tevredenheid en zogenaamde ‘happiness’, geven een duidelijke dip weer tussen het 40^e en 50^e levensjaar. Ook wel midlife crisis genoemd. Vaak wordt men in deze fase geconfronteerd met gebeurtenissen zoals het overlijden of ziek worden van dierbaren, een reorganisatie of ontslag. Hierdoor ontstaan nieuwe zingevingsvraagstukken.

• Wat vind ik echt belangrijk?
• Wie doen er wel of niet toe?
• Welke toekomst zie ik voor mijn eigen loopbaan?

De term midlife crisis werd geïntroduceerd in 1965 door Elliott Jaques. Verhoudingsgewijs bestaat deze term dus nog niet zo lang. Echter was de gemiddelde levensverwachting in Nederland toentertijd ‘slechts’ 70 jaar. Anno 2019 is deze al gestegen naar 80 jaar. Je hebt er dus nu al 10 jaar bij gekregen. Misschien nog wel meer reden om te kijken hoe het staat met jouw zingeving en misschien wordt je wel 95

Jouw drijfveer?

Wil jij het werk blijven doen dat je nu doet? De komende 20 tot 25 jaar datgene doen waarvoor je ooit op je 15^e het vak wiskunde hebt gekozen? Nog tot je 68^e of je 70^e financieel analist, leraar, arts, salesmanager, teamleider, HR-adviseur blijven?  Ik zal wel moeten; ik heb een hypotheek en ben financieel niet vrij. ’Het lijkt soms of ik in een fuik ben gezwommen.’

Die baan en dat vaste contract zijn blijkbaar heilig. Maar maken die je vervolgens lui? Afhankelijk? En hoe gelukkig eigenlijk? Omdat het lastig lijkt het roer zakelijk om te gooien, zijn we eerder geneigd om in deze fase naar energiegevers buiten het werk te zoeken. Maar kan het ook zonder drastische midlife crisis? Besteed regelmatiger aandacht aan wat je wel of niet wilt in je werk en maak hier ook echt tijd voor vrij. Vaak is er genoeg (vrije) tijd om iets nieuws te leren of jezelf te ontwikkelen. Een avondje Netflixen draagt daar, over het algemeen, niet veel aan bij.

“Een avondje Netflixen draagt niet veel bij aan je ontwikkeling.”

Je brein is altijd paraat voor de veranderingen die op je pad komen of die je aan wilt gaan. Dagelijks sterven miljoenen neuronen af en je hersenen reorganiseren zichzelf continu; neuroplasticiteit (Sitskoorn, 2014). Je kunt je brein actief voeden door jezelf open te stellen voor nieuwe ervaringen, want van die nieuwe indrukken worden vervolgens nieuwe verbindingen gemaakt. De angst van mensen om geen risico’s te nemen en bang te zijn om hun hypotheek niet meer te kunnen betalen, komt voort uit het vastzetten van die gedachten. De denkkracht die je normaal inzet om drempels op te werpen, kan ook gebruikt worden om de hersenen klaar te stomen voor nieuwe loopbaanstappen. Een mooi voorbeeld van neuroplasticiteit zie je bij mensen die hun baan verliezen na bijvoorbeeld een reorganisatie. Een tijd later hebben ze vaak weer een baan waar ze veel meer voldoening uit halen. Het blijkt lastig om jezelf dat zetje te geven, terwijl je weet dat je brein voor je klaarstaat. Vernieuwing geeft dus energie en dat heb je nodig om het beste uit jezelf te halen.

Darwin en Ik vertrek

Tot het midden van de 20^ste eeuw was het normaal om meerdere banen naast elkaar te hebben en vaak ook veel verschillende banen die op elkaar volgden.  Vaak een noodzakelijk kwaad, maar aanpassingsvermogen was “key”. Vanaf de jaren ’50 zijn we in een periode gekomen  waarbij het brein in comateuze toestand wordt gehouden en mensen hun lot in handen leggen van werkgevers die van de wieg tot het graf voor ze zorgen. Echter, de snel veranderende wereld vraagt weer om  aanpassingsvermogen en veerkracht. VQ (veranderkracht) is de nieuwe quotiënt die je terugziet in vacatures in plaats van IQ of EQ. Darwin gaf het al aan: het zijn niet de sterksten die overleven, of de meest intelligente, maar zij die zich het beste aan kunnen passen aan nieuwe omstandigheden. Misschien zijn we het een beetje verleerd…

De arbeidsmarkt zit helemaal niet te wachten op mij als 45-plusser die een stap wil maken. Laat staan in een heel nieuw vakgebied. En trouwens: hoe moet dat financieel dan?  “Kop in het zand steken” is misschien het beste en hopen dat dit verhaal niet over mij gaat. Hoe heerlijk is het om te kijken naar een programma als ‘Ik Vertrek’. De afleveringen waarin het compleet mislukt, hebben de hoogste kijkcijfers en worden in geuren en kleuren nabesproken. ‘Zie je wel, wie doet nu zoiets?’ ‘Je ziet het toch gewoon misgaan?’ De mensen die deze “mislukking” zelf hebben meegemaakt, betitelen dit voor zichzelf vaak helemaal niet zo. Zij hebben geen spijt, ze hebben immers hun droom gevolgd en het geprobeerd om deze te verwezenlijken. Ze hebben zichzelf uitgedaagd en zijn een stuk wijzer geworden. De afleveringen waarbij het wel lukt, zijn minder interessant. Daar had menigeen zelf wel willen staan. In de zon, met een wijntje, uitkijkend over de wijngaard die met veel ploeteren toch succesvol is geworden.

We hebben het meeste verdriet aan het einde van het leven van de gemiste mogelijkheden en niet van gefaalde acties.

 Vroeger is voorbij

De “oude” wereld is erop ingericht om mensen in hokjes te plaatsen met functiehuizen, competentieprofielen en deze te reguleren met straffen en belonen. Aangezien ons brein maar een klein beetje verder ontwikkeld is dan dat van een gemiddelde chimpansee, is het mogelijk om daarmee het gewenste gedrag te reguleren. Dit is een gemiste kans, want men kan vaak veel meer dan zijn “hokje”, maar doet dat niet. Want straffen en belonen haalt niet het beste in hem of haar naar boven en hiermee wordt veel potentieel verkwanseld.

De pensioenleeftijd schuift steeds verder door, maar hoe in organisaties tegen medewerkers wordt aangekeken, is nog veelal hetzelfde gebleven. Iemand van 45 is “oud” terwijl er nog 20 tot 25 jaar gewerkt mag worden. Daarnaast bestaan de oude beelden waarin men zelf in is gaan geloven, alsof een 50’er niet meer mee zou kunnen. Tuurlijk; als we dat blijven herhalen (neuroplasticiteit), dan blijft dat zeker zo. Een andere beweging is dat mensen steeds jonger manager moeten worden. Hoe gaat dat met een manager van 30 en de medewerker van 66 en wil die manager van 30 dit tot zijn 70^ste doen?  Waarom wordt niet iemand van 45 deze kans geboden? Een 45-plusser heeft 25 jaar gewerkt en mag nog 25 jaar werken. Hij of zij weet waar de talenten liggen, waar de energie van gaat stromen en weet vaak beter wat er verwacht wordt. Daarbij is de storm van de life changing events gaan liggen en is juist tijd om nieuwe stappen te maken. Nog 25 jaar min of meer hetzelfde doen in je eigen vakgebied met dezelfde energie is niet voor iedereen weggelegd.

De laatste jaren wordt veel geld en tijd gestoken in duurzame inzetbaarheid. Dit blijft vaak hangen op het niveau van mensen bewust maken middels “post and pray”. Maar mensen écht stappen laten zetten, blijft lastig. Het is vaak te vergelijken met ‘Ik vertrek’ waarbij de collega’s vanaf de zijkant, geketend aan gouden kettingen, meekijken naar de enkeling die wel durft. Je hoeft natuurlijk niet te wachten om je potentieel te laten ontspruiten, maar mocht je nog een laatste zetje nodig hebben: in het volgende artikel geef ik er verder handen en voeten aan.

 

Over de auteur

Gastblogger Folkert Hersman (1974) is een energieke veertiger die na dienstverbanden bij BAM en Achmea nu zo’n twee jaar actief is als HR-adviseur bij de Nederlandsche Bank. Folkert is ervan overtuigd dat mensen meer kunnen dan ze zelf denken. En dat energie een sleutelrol speelt om ook in een veranderende wereld mee te blijven spelen. Naast zijn werk binnen DNB schrijft hij regelmatig over onderwerpen, onder meer in PW de Gids en HR Community. “De afgelopen jaren ben ik veel bezig geweest met thema’s als duurzame inzetbaarheid en op zoek gegaan naar een andere manier van denken om zowel werkgevers als individuen “aan” te zetten. Vooral het feit dat er zoveel potentieel onbenut blijft en mensen wel willen, maar niet durven (of niet weten hoe) gaat mij aan het hart. Er is zoveel meer mogelijk! De intrinsieke drang om mensen hierover te inspireren en organisaties aan het denken te zetten, heeft ertoe geleid dat ik weer de pen ter hand heb genomen.”

Over dit artikel

Dit artikel is een bewerking van een blog van Folkert dat eerder verscheen op HR Community. Deel 2 vind je hier.