“OPEN HIRING ZORGT ERVOOR DAT IEDEREEN KAN MEEDOEN”

Geplaatst 10 maart 2020

In Energie werkend Nederland, Werk en energie | Werkenergie, Werkvuur

TOEKOMST VAN WERK: INTERVIEW MET FABIAN DEKKER (SOCIOLOOG)

Waarom zijn veel mensen toch zo somber en onzeker over de toekomst? We lezen immers in de media zo vaak hoe goed het gaat met Nederland, haar economie en de Nederlanders. Vanwaar dan die onzekerheid? En wat kun je eraan doen? Dit houdt arbeidssocioloog Fabian Dekker bezig. We interviewden hem na het lezen van het boek “Nieuwe zekerheden in onzekere tijden” waaraan Dekker meewerkte als co-auteur en samensteller. Een kort verslag van een inspirerende ontmoeting in thuisstad Rotterdam met iemand die geen blad voor de mond neemt.

In het boek Nieuwe zekerheden in onzekere tijden beschrijven jullie dat op dit moment veel mensen onzeker zijn. Kun je dat eens toelichten?

“Mensen zijn inderdaad onzeker. Over werk. Over onderwijs. Maar vooral ook over de vraag hoe je kunt deelnemen in een samenleving die zo snel verandert? Laten we eerst het onderscheid maken tussen onzekerheid gebaseerd op het verleden (denk aan niet-uitgekomen verwachtingen) en onzekerheid over wat de toekomst je brengt. Die eerste vorm van onzekerheid kan leiden tot nostalgie. Vroeger werd nostalgie gezien als een ziekte. Het is een samentrekking van de Griekse termen ‘nostos’ (naar huis gaan) en ‘algia’ (een pijnlijke conditie). Kortom, een extreme vorm van heimwee.

Tegenwoordig noemen we dat melancholie en niet langer een ziekte. Vroeger was de oplossing om naar huis te gaan maar nu gaan mensen terug in de tijd. Naar de tijd dat alles beter was… Deze hang naar het verleden heeft zowel met economische als culturele factoren te maken. Onzekerheid op zich hoeft trouwens niet per sé negatief te zijn. Het kan ook leiden tot positieve actie. Juist omdat je de toekomst mooier wil maken.”

“Onzekerheid hoeft niet per sé negatief te zijn”

Neem ons eens mee in de tijdmachine naar de toekomst van werk, zoals jij die op dit moment voor je ziet

“Laat ik een initiatief uitlichten dat me hoopvol stemt: Open Hiring. Dat is een kant van de toekomst die dichtbij is en energie geeft. Bij Open Hiring worden mensen aangenomen zonder sollicitatiegesprek. Dat is drempelverlagend en zorgt ervoor dat veel mensen wèl aan een baan komen. Ook al gaat het volgens economen en media goed met ons land, toch staan er zo’n 680.000 mensen aan de kant. Mensen die wèl willen en kunnen meedoen, maar simpelweg niet aan de slag komen. Ze zijn beschikbaar en zoeken naar werk maar hebben een kwetsbare positie en komen niet aan de slag. Denk aan oudere werklozen, praktischgeschoolden en personen met een niet-Westerse migratieachtergrond.

Voor een deel hebben deze mensen te weinig arbeidsvermogen. Maar ook stereotypering en vooroordelen door werkgevers kunnen ertoe leiden dat mensen op een gegeven moment hun zelfvertrouwen verliezen en het gevoel krijgen niet meer mee te tellen. En ze weten niet meer hoe ze kunnen aanhaken. Open Hiring helpt om dat op te lossen.”

“Mensen die wèl willen en kunnen meedoen, maar simpelweg niet aan de slag komen.”

Wat heeft Open Hiring in de praktijk totnutoe opgeleverd?

“Het is gelanceerd in de jaren tachtig in de VS door Greystone Bakery. In deze bakkerij, de koekjesleverancier van ijsproducent Ben & Jerry’s, ligt een wachtlijst waarop IEDEREEN zijn naam en contactgegevens kan achterlaten om in aanmerking te komen voor een openstaande vacature. De eerste op de lijst wordt als eerste benaderd en kan meteen betaald aan het werk. Zonder dat er vragen worden gesteld. Net zoals klanten worden ook mogelijke medewerkers dus behandeld volgens het principe “Wie het eerst komt, die het eerst maalt”. En dus vindt er geen uitsluiting plaats.”

“Wie wil werken kan dankzij Open Hiring ook echt werken”

“Zijn er in Nederland al pioniers?”

“In ons land zijn er in 2019 drie bedrijven gestart met een pilot. Dat zijn MamaLoes (babyartikelen), Chain Logistics (transport en logistiek) en ECCO Leather (leerlooijerij). Stuk voor stuk bedrijven met een sociale inslag. Eind dit jaar hopen we vanuit Start Foundation veel meer bedrijven te hebben die werken met Open Hiring. Inmiddels zijn er dertien gestart.

De voordelen vallen uit naar beide kanten: mensen verdienen bij en bedrijven vangen zowel openstaande plekken als pieken in de productie op. Voor de samenleving betekent het dat mensen die normaal buiten de boot vallen, de kwetsbaren – laaggeschoold, met gezondheidsproblemen, of met weinig zelfvertrouwen – alsnog kunnen meedraaien.

Het merendeel van de kandidaten die zich tot op heden hebben aangemeld zijn ouder dan 45 jaar en laag- of middelbaar opgeleid. Ook mensen die buiten beeld zijn van de instanties (zogenaamde ‘nuggers’, niet-uitkeringsgerechtigden) kun je nu bereiken.

Vanuit Start Foundation helpen wij mensen om met een life coach aan de slag te gaan. Daarbij geldt dat de werknemer zelf het initiatief neemt. Regie over je eigen toekomst, werken aan je autonomie, dat is echt van deze tijd. Als je een individu vertrouwen geeft dan kan hij zijn eigen grenzen verleggen.”

“Als je een individu vertrouwen geeft dan kan hij zijn eigen grenzen verleggen”

Hoe krijg jij zelf eigenlijk energie van je werk?

“Van nieuwsgierige mensen, die individueel of gezamenlijk werken aan een ambitieus doel. Zelf ben ik verder heel optimistisch over het vermogen van mensen om zich aan te kunnen passen aan verandering. We leven in tijden waarin verandering (zoals technologisering, flexibilisering en migratie) zo ontzettend snel gaat dat je niet altijd ziet wat de gevolgen zijn, omdat we er middenin zitten. En toch zijn veel mensen van nature proactief en bereid om hun eigen zekerheid te ontwikkelen. Mijn hoop is dat we er gezamenlijk voor zorgen dat uiteindelijk iedereen kan meedoen in de samenleving. Wanneer ik dan aanschuif bij een lokaal initiatief, bijvoorbeeld in het Sparta Stadion hier in Rotterdam en zie hoe mensen op eigen kracht, met een klein beetje hulp, vooruitgaan, dan krijg ik daar een energieboost van.”

Wat raad je de lezer aan om nu te doen?

“Ik hoop dat beleidsbepalers, ondernemers en leidinggevenden nog meer buiten de bestaande kaders gaan denken. We moeten echt iets gaan veranderen. Het begrip ‘Vermoeide samenleving’ hoorde ik eens van Byung-Chul Han en dat sprak tot mijn verbeelding. We willen overal bij zijn en alles meemaken. We gaan gebukt onder ‘the fear of missing out’. Maar we kunnen niet alles want het put ons uit.

In zo’n samenleving, waarin ook arbeid meer en meer topsport is, is er het gevaar dat een groep substantieel afhaakt. Je ziet in veel onderzoeken ook terugkeren dat de kwaliteit van werk onder druk staat.

Alle rapporten – het Rapport Borstlap, Het WRR-rapport Beter werk is een keuze en het onderzoek uit 2018 dat jullie lieten uitvoeren bevestigen het. De cijfers die bij mij blijven hangen: maar liefst 17% Nederlandse werknemers heeft burnoutverschijnselen en de baanonzekerheid onder werkenden bedraagt 26%. In de EU is dat een stuk lager (16%). We hebben met zijn allen dus een nieuw narratief nodig voor onze vermoeide samenleving.”

“Een nieuw narratief voor een vermoeide samenleving”

Hoe zie je dat voor je, een nieuw narratief?

“We maken het elkaar eigenlijk veel te moeilijk op het werk. Als we de ander vertrouwen en durven los te laten dan kan het allemaal veel beter. Het is tijd voor een verhaal waarbij we buiten bestaande institutionele kaders durven te denken en veranderingen uitproberen. Dat begint met onderwijs waar we de toekomstige generaties klaarstomen. Het Valuascollege in Venlo heeft gewaagde keuzes gemaakt (meer hier over in het boek Nieuwe zekerheden in onzekere tijden, red.). Laat mensen ontdekken wat ze willen leren en waar ze echt goed in willen worden. En als we ouder zijn en in organisaties werken, dan is het ook belangrijk dat leren centraal blijft staan. Een concept als leerrekeningen vind ik daarom heel interessant. Mensen die een kans willen, kunnen deze dan met beide handen aan grijpen en ze worden wendbaar voor de volgende golf van veranderingen die ongetwijfeld komt.

Tot slot pleit ik voor het loskoppelen van zekerheden van bestaande structuren en arbeidscontracten. Of een stelsel van sociale zekerheid waarbij uitkeringen worden vervangen door het recht op arbeid. Waarbij we veel meer de mens in een ‘drukke samenleving’ als uitgangspunt nemen. Zodat iedereen de kans krijgt om mee te draaien in een samenleving die vooruitgaat. En dan niet alleen in termen van cijfers maar ook echt in kwaliteit van leven en werk.”