Blue Monday: veerkracht geeft je vleugels (blog #6)

Blog #6 in de aanloop naar Blue Monday, door Hans van der Loo en Patrick Davidson.

Nog twee dagen, dan beleven we de somberste dag van het jaar: Blue Monday. Ook al is het fake, door alle aandacht die er aan wordt besteed, gaat zo’n dag toch tussen je oren zitten. En niet helemaal onterecht: somberheid is uitgegroeid tot volksziekte. In de afgelopen blogs hebben we gezien hoe onbewuste gedachten bijdragen aan onze somberheid en hoe je negatieve emoties in een positieve richting kunt ombuigen. Daarnaast leerden we de twee aanjagers van somberheid – stress en sleur van nabij kennen. En gisteren zagen we hoe je met de groene knop sombere gevoelens kan verdrijven. Vandaag een blog over veerkracht oftewel ‘grit’: de kunst om uit jezelf uit een diep dal te raken. 

Shit happens

Je had er alles aan gedaan om die nieuwe baan te krijgen, maar tóch word je afgewezen. Of je had je zo verheugd op een lange vakantie, maar ineens word je ernstig ziek. Weg reis, weg alle mooie dromen. Kwestie van pech gehad. Het overkomt ons allemaal, want tegenslag is onontkoombaar. Ziekten, het verlies van naasten, rampen of ongelukken – schokkende gebeurtenissen maken onderdeel uit van het leven. Zoals Churchill zo treffend stelde: ‘Het leven bestaat uit het ene na het andere verdomde probleem.’ Shit happens!

Veerkracht: een kwestie van omhoog vallen

Wees gewaarschuwd: hoe ambitieuzer je de sterren van de hemel wilt plukken, hoe harder je op de grond smakt als het ergens fout gaat. Dan kun je zelfs in een dal belanden. Hoe lang dat duurt en hoe diep dat dal is, hangt niet alleen af van de gebeurtenis zelf, maar vooral ook van de manier waarop je ermee omgaat. Hoe je weer uit dat dal komt? Door je veerkracht te benutten. Letterlijk de kracht om terug te veren naar de oorspronkelijke stand. En liever nog, om verder vooruit te komen, je te verbeteren en ‘omhoog te vallen’. Veerkracht is meer dan incasseringsvermogen. Het gaat om de mentale lenigheid Je kunt dieptepunten gebruiken om te groeien en jezelf te verbeteren. Niet ondanks, maar dankzij tegenslagen.

‘De Zero a Zara’

In 1936 ging Amancio Ortega als dertienjarige jongen met zijn moeder boodschappen doen. Als gevolg van de bloedige burgeroorlog in Spanje waren er nauwelijks inkomsten voor het gezin waar hij deel van uitmaakte. Hij hoorde hoe zijn moeder smeekte om krediet bij de lokale kruidenier en besloot ‘als in een flits’ om zijn leven te veranderen. Hij besloot voortaan niet meer naar school te gaan en meldde zich als loopjongen en hemdenvouwer in een lokaal naaiatelier. Dat hij een halve eeuw later zou uitgroeien tot de drijvende kracht achter modemerk Zara kon niemand bevroeden, maar het is wel een feit.

Het is het klassieke verhaal van de krantenjongen die tot miljardair uitgroeide. Dit soort verhalen zijn uiteraard hoogst uitzonderlijk. Helaas is het maar weinigen gegund om zich vanuit armoede tot superster op te werken. Maar omgekeerd is er wel degelijk sprake van een verband: uitzonderlijk succesvolle mensen, hebben vaak heel wat obstakels moeten overwinnen. Op een of andere wijze zijn ze erin geslaagd om zich omhoog te vechten uit bijzonder moeilijke maatschappelijke en persoonlijke omstandigheden. De bekende schrijver Charles Dickens verwoordde dit ooit als volgt: ‘Het lijden is de belangrijkste les in mijn leven geweest. Ik ben geklopt en geslagen, maar wel in een betere vorm’. 

Posttraumatische groei

Nog niet zo lang geleden ging men ervan uit dat traumatische gebeurtenissen tot twee reactiepatronen leidde: ófwel je pakte je ‘normale’ levenswandel na verloop van tijd weer op ófwel je bleef gebukt gaan onder blijvende negatieve emoties als angst, wanhoop, verdriet en woede. De laatstgenoemde emoties duidde men aan onder het containerbegrip ‘posttraumatische stress’.

“Een trauma kan als katalysator voor positieve verandering fungeren”

Inmiddels weten we dat traumatische gebeurtenissen ook tot positieve groei kunnen leiden. Uit onderzoek onder studenten naar de psychische gevolgen van aanslagen in New York op 11 september 2001 weten we dat een flink deel dat aanvankelijk in een diep emotioneel dal zat, binnen betrekkelijk korte tijd opveerde en er zelfs mentaal gesterkt uitkwam. Een trauma fungeert als een soort van katalysator voor positieve verandering, waardoor mensen groeien en sterker dan ooit naar voren komen. Hoe erg een gebeurtenis ook is, zij biedt een kans om er kracht uit te putten. Waarom gaat de een door somberheid overmand op de bank liggen en vecht de ander terug? Het verschil schuilt in onszelf. Het heet veerkracht.

Hoe veerkracht je vleugels geeft

Tot slot een paar tips om opnieuw vleugels te krijgen door veerkracht:

• Zoek altijd de positieve lichtpuntjes in moeilijke situaties. Beantwoord de volgende vragen: wat heeft mij tot nu toe in deze zware tijden geholpen, ook al was het maar een beetje? Hoe heb ik het ondanks alle tegenslagen tot nu toe volgehouden? Zou de situatie nóg erger kunnen zijn dan zij nu al is? Is het mij eerder gelukt om tegenslag te overwinnen? Hoe verliep dat? Zou ik hetzelfde nog eens kunnen doen?
• Visualiseer ‘tegenfeiten’. Stel je voor dat jouw situatie nog veel erger had kunnen zijn. Dat je in zekere zin dus geluk bij een ongeluk hebt gehad. Hoe zou je situatie er dan uitzien? Welke lichtpuntjes zie je tussen de huidige situatie en je ‘worstcasescenario’?
• Streef naar het beste, maar ga uit van het ergste. Bereid je bij alles wat je doet en wat belangrijk is voor jou, voor op het allerergste wat je kan overkomen. Laat die mogelijke rampen kort door je hoofd schieten. Laat ze dan los en bedenk wat je zou doen in dat geval. Train je brein om rekening te houden met alle mogelijke situaties. Dat versterkt je veerkracht. Ook een voorbereid brein telt voor twee!
• Humor is een probaat middel om zelfs de ergste situaties te overwinnen. Zelfspot kan nooit kwaad. En een levendige fantasie al helemaal niet. De Weense psychiater Viktor Frankl wist er zelfs een concentratiekamp mee te overleven. Pas er wel voor op dat humor geen galgenhumor wordt.
• Maak van stress je bondgenoot. Dit klinkt vreemd omdat we geneigd zijn om stress als iets negatiefs te zien. Maar dat is niet altijd het geval. Chronische stress kunnen we missen als kiespijn, maar er is ook zoiets als positieve stress. Die helpt je in benarde situaties en stelt je in staat om te vechten of te vluchten. Zet bij tegenslag de knop van tijd tot tijd op rood en geef jezelf de noodzakelijke boost om uit het dal omhoog te vallen!

Veerkracht is een keuze die je maakt

Tot slot: veerkrachtiger wordt je niet vanzelf. Het versterken van veerkracht is een keuze die je maakt. Probeer te allen tijde te voorkomen dat je jezelf in een bad vol zelfmedelijden wentelt of dat je de schuld van alle onheil bij anderen zoekt. Neem het heft in eigen hand en pak je leven op. Tracht te worden wie je zou kunnen zijn.  

Dit artikel is mede gebaseerd op het 1 maart te verschijnen boek ‘Waar haal je de energie vandaan? ‘ (bij uitgeverij AnderZ).

Hans van der Loo en Patrick Davidson zijn founders van EnergyFinder en betterday.