Blue Monday: van somberen naar schitteren (blog #3)

Blog #3 in de aanloop naar Blue Monday, door Patrick Davidson en Hans van der Loo

Nog vijf dagen, dan beleven we de somberste dag van het jaar: Blue Monday. Althans, zo wil het verhaal. In onze blog van maandag vertelden wij dat de dag op een hoop flauwekul berust. In onze blog van gisteren betoogden wij dat er goede reden is om meer aandacht aan sombere gevoelens te besteden. Ook gaven wij aan wat je kunt doen om sombere emoties te voorkomen. Vandaag gaan we een stap verder en bekijken we hoe we somberheid kunnen verdrijven om voortaan stralend door het leven te gaan.

Gemengde gevoelens

Emoties hebben verschillende functies: ze waarschuwen ons dat er belangrijke dingen om ons heen spelen (signaalfunctie), ook maken ze anderen duidelijk dat er iets belangrijks speelt (communicatiefunctie) én ze zetten ons in beweging om bepaalde dingen al dan niet te doen (motivatiefunctie). In de blog van gisteren gaven wij aan dat er tussen gebeurtenis en emotie een fase van inschatting zit: die fase gaat zo snel voorbij dat zij nauwelijks tot ons bewustzijn doordringt. We gaan nu nog een stap verder. Zoals de onderstaande figuur laat zien, kunnen emoties twee reactiepatronen teweegbrengen: positieve en negatieve.

Als je in de bovenstaande figuur het bovenste pad doorloopt en positief op een bepaalde emotie reageert, kun je erin slagen om sombere gevoelens te verdrijven en daarvoor in de plaats te gaan stralen of schitteren. Een voorbeeld: naar aanleiding van een sombere bui vindt een goed gesprek plaats, waardoor je niet alleen bent opgelucht, maar waardoor de sombere gevoelens ook verdwijnen. Wanneer je in de plaats van zo’n gesprek andere positieve maatregelen plaatst, zal het effect gelijk zijn.  Je kunt natuurlijk ook het onderste pad volgen: in dat geval wordt de somberheid alleen maar groter, waardoor op den duur een algehele malaisestemming ontstaat.

 “Emoties waarschuwen ons en zetten ons in beweging”

Het doorbreken van sombere patronen

De twee zojuist beschreven processen zijn niet eenmalig, maar doorlopend. Bovendien is ook sprake van terugkoppelingseffecten, waardoor ‘emotionele loops’ ontstaan. Even teruggaand naar het bovenstaande voorbeeld: als je schittert, zal je eerder geneigd zijn om toekomstige gebeurtenissen positief in te schatten. Het omgekeerde gebeurt wanneer je nieuwe gebeurtenis met een somber gemoed tegemoet treedt. Hoe kun je met name voorkomen dat dit laatste gebeurt?

1. In de eerste plaats, door je bewust te zijn van de destructieve aard van jouw gevoelshuishouding. Als je weet hoe het bij jou werkt, kun je gerichte stappen nemen om de onderste route in de figuur zoveel mogelijk te vermijden en te kiezen voor de bovenste route.
2. In de tweede plaats, kun je het belang van emoties proberen te relativeren. De meeste emoties zijn van voorbijgaande aard. Door er voortdurend aan te denken of over te piekeren, doe je juist wat je niet wilt: het aanzwengelen van emoties die je juist wilt voorkomen. Houd je dus voor ogen dat een dip niet alleen van tijdelijke aard is, maar bij het leven hoort.
3. In de derde plaats, kun je besluiten om je emoties te uiten zonder dat dit jou en anderen veel schade berokkent. Negatieve emoties uitschreeuwen, tegen een boksbeugel slaan of keihard tegen de wind in fietsen, woorden geven aan je gevoelens, je creatief uiten of je juist terugtrekken in de stilte – er zijn talloze mogelijkheden en niet een is de beste manier. Aan jou de keus!

Het voorkomen van somberheid     

Voorkomen is beter dan genezen, dat geldt ook hier. Wat kun je doen om niet keer op keer door somberheid te worden overvallen? Laten we beginnen met een ding dat je niet kunt veranderen: je genetische aanleg of kwetsbaarheid voor somberheid. Daar kun je weinig aan doen, daar heb je mee te leven (die aanleg is overigens voor maar 10-20% bepalend). Wat kun je wél doen?

Positieve emoties geven je niet alleen een goed en gelukkig gevoel, maar zijn ook een buffer tegen toekomstige somberheid.

1. Ten eerste, bewust proberen om de positieve route zo vaak mogelijk af te lopen. Positieve emoties geven je niet alleen een goed en gelukkig gevoel, maar zijn ook een buffer tegen toekomstige somberheid.
2. Ten tweede, proberen om mensen en situaties die bij jou sombere emoties activeren zoveel mogelijk te vermijden. Wanneer je hinder ondervindt van droeftoeters en sombersmurfen om je heen, ga die personen dan zoveel mogelijk uit de weg. Hetzelfde geldt voor situaties die jou steevast in een grauwsluier hullen.
3. Ten derde: negatieve reactiepatronen ontstaan eerder als er een voedingsbodem voor is. Een ongezonde leefstijl, maar vooral ook situaties van te hoge stress of allesoverheersende sleur fungeren als zo’n voedingsboden.

Over stress en sleur vertellen we meer in de blog van morgen.

Dit artikel is mede gebaseerd op het 1 maart te verschijnen boek ‘Waar haal je de energie vandaan? ‘ (bij uitgeverij AnderZ).

Hans van der Loo en Patrick Davidson zijn founders van EnergyFinder en betterday.