“Games zijn werk waarvoor je bereid bent te betalen”
Het werkvuur van Klaas-Jan Reincke
20 jaar lang vloog Klaas-Jan Reincke door Europa om veranderprogramma’s onder de loep te nemen. Hij zag met eigen ogen welke fouten er steeds weer gemaakt worden. Terug in eigen land wil hij mensen helpen om hun dagelijks werk te ervaren zoals ze het eigenlijk willen. Dat doet hij door onderzoek te doen en door mensen te trainen en coachen. We interviewden hem voor de rubriek ‘Het werkvuur van…’
Welk werkmoment gaf jou recent energie?
“Een absolute flow-ervaring heeft voor mij te maken met interactie tussen mensen en met een spelelement. Dat ervaar ik vaak als ik training geef. Laatst was ik terug in Estland voor een werkdesign training die ik daar regelmatig geef. Ik had deze keer een groep van 10 mannen van middelbare leeftijd met een technische achtergrond.
Meteen bij binnenkomst voelde ik al een mix van nieuwsgierigheid (“wat is dat dan, werkdesign?”) en scepsis. En met dat gevoel moet je iets doen, ook voor jezelf. Ik wil dat een sessie elke keer weer bijzonder is voor deelnemers én trainer. Dat betekent inspelen op de energie in zo’n groep. In plaats van het obligate voorstelrondje doe ik dan expres een spelletje en kijk wat er gebeurt. Dat wekt ook bij mezelf een mix van nieuwgierigheid en gezonde spanning op. Het pakte heel goed uit en zo kwam de training meteen los van het voorbereide materiaal, van het gebaande pad en ging zijn eigen weg richting de leerdoelen. En opeens was het al pauze. Nu al?! Met een verwijzing naar “de tijd vliegt in flow” en druk gebarend liepen de heren richting de koffie.”
Wat drijft je in je werk?
“Het gaat mij om het verbeteren van de ervaring van het dagelijks werk. Mensen bewust maken van het feit dat ze niet hoeven te ervaren wat ze ervaren: stress, verveling, frustratie, noem maar op. Je bepaalt zelf wat je ervaart!
“Mensen bewust maken dat je zelf bepaalt wat je ervaart”
Daarnaast wil ik organisaties en managers bewust maken van het feit dat ze met hun systemen en structuren hun mensen hierbij op z’n zachtst gezegd niet helpen. Zodoende gaat het prachtige potentieel wat werk heeft om iedere dag flow op te wekken grotendeels verloren, en daarmee ook veel van de menselijke energie. Deze verspilling moet stoppen! Anders zijn we met z’n allen niet in staat om de echt grote vraagstukken waar we nu en in de nabije toekomst mee geconfronteerd worden op te lossen.’
Welke beelden heb jij bij de toekomst van werk?
“Ik zie een toekomst voor me waarin werk allereerst wordt gezien als een geweldige ervaring: als iets waar je je graag volledig in onderdompelt om er op tijd, voldaan en nog nagenietend, letterlijk een ervaring rijker, weer uit te komen. Energised by flow.
Hier is niet eens zoveel voor nodig: geen virtual reality, überhaupt weinig technologie, geen revolutionaire veranderingen in hoe we werken. We hoeven alleen maar anders tegen ons dagelijks werk aan te gaan kijken. En tegen de mensen in onze organisaties.
“Werk als een geweldige ervaring waarin je jezelf onderdompelt”
Dus werk zien als een spel?
Stel je eens voor dat we het dagelijks werk zouden ervaren als een game. Maar dan één “voor het echie”: waarin je de (echte) wereld een klein beetje beter kunt maken, door voor een echt iemand iets te betekenen. Er zit in zo’n geval niet eens zo veel verschil tussen de wereld van het werk en die van een game. Eigenlijk zijn veel games niks anders dan werk waarvoor je bereid bent te betalen. Waar een groeiend aantal mensen, zonder er iets aan te verdienen, uren en uren bijna hun hele ziel en zaligheid in stoppen. En hier ook nog voor betalen!
Deze gedachte is alles behalve science fiction. Het is heel goed mogelijk om je dagelijkse werktaken en -situaties zodanig in te richten dat ze “engaging” worden, flow gaan oproepen. Wat als we nou eens in staat zouden zijn de groep mensen die dit al van nature doen (maar hier soms niet over durft te praten), grofweg 10% van ons, te verdrievoudigen? Hoeveel extra energie, creativiteit, enthousiasme zouden we dan losmaken? Hoeveel extra focus en drive zouden we dan beschikbaar hebben om grote problemen aan te pakken en op te lossen?”
Wat spreekt je aan in die toekomst?
“Het idee dat we tot ongelofelijke dingen in staat zijn als we de flow in ons leren sturen, is enorm hoopgevend. En dat we hiervoor alleen maar ons dagelijks werk op een andere manier hoeven in te richten, er anders tegenaan hoeven te gaan kijken, en wat meer te vertrouwen op de power die we tot onze beschikking krijgen als we vaker flow gaan ervaren. Dat een burnout epidemie dus niet onvermijdelijk is, dat we niet in een tijd van elkaar in steeds sneller tempo opvolgende crises hoeven te leven, waarbij wij lijdzaam moeten toezien en zuchtend gaan (proberen te) slapen na het tot ons nemen van het zoveelste nieuws-item over protesten, stakingen, en allerlei menselijk leed. Dat we niet hoeven te wanhopen. Niet omdat we er geen gevaar meer is. Maar omdat we ons empowered voelen, wetende dat we meteen de volgende ochtend weer in flow kunnen komen en zo ons beste steentje, hoe klein ook, kunnen gaan bijdragen. Ook omdat dit aanstekelijk werkt. De gedachte dat iedereen dit kan leren, en dat de meesten onder ons eigenlijk ook niets liever willen, geeft mij een geweldige stoot energie. Dit is mogelijk!”
“Op dit moment is de wereld van het werk voor veel mensen een vrij slechte game”
Wat schrikt je af?
“Tegelijkertijd heb ik ook mijn momenten van twijfel. Vooral als ik zie dat de trend niet goed is. Dat we op dit moment eerder merken dat de flow langzaam wegsijpelt uit onze organisaties. Dat de wereld van het werk vaak een vrij slechte game is: je hebt een beperkt aantal levens en die raak je soms om onbegrijpelijke redenen kwijt. Je krijgt wel af en toe punten maar vaak is niet duidelijk waarom en je krijgt ze juist niet als je voor je eigen gevoel een goeie actie uitvoerde. Je gaat soms een paar levels omlaag om er dan opeens tien omhoog te schieten terwijl je afvraagt wat er in hemelsnaam allemaal gebeurt. Game over? En dan checken we dus uit en schakelen we over op de autopiloot. Uitzitten, volhouden, op powersave of soms zelfs op mute. We halen onze flow wel ergens anders. Lekker sporten (als je daar de energie nog voor hebt), of Netflixen.
Of gamen dus. Ik schrik er echt van hoe ongelofelijk snel de virtuele werelden ons opslokken. Dat het aantal uren dat we met zijn allen zijn gaan gamen bijvoorbeeld bijna exponentieel stijgt. Hoe moet dat dan als de technologie zich zo snel ontwikkelt dat we straks in verleiding komen om uren, misschien wel dagen te verblijven in ‘niet-echte’ omgevingen die ons genoeg flow geven om nog even te blijven hangen? Waar gaat het heen als kunstmatige intelligentie zich verder ontwikkelt en ons in een oogwenk alle emoties en ervaringen kan bezorgen die we maar willen. De echte wereld is daar toch absoluut geen partij voor? Althans niet in de huidige vorm. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we onze aandacht en energie in voldoende mate in de echte wereld houden? Dat is wel even een “dingetje”!
“Ik schrik er echt van hoe ongelofelijk snel de virtuele werelden ons opslokken”
Wat kan de lezer doen om werk te maken van zijn/haar toekomst?
In ieder geval bij jezelf het bovenstaande scherp in de gaten houden. Wanneer zap ik weg? En waarom? Wat ervaar ik in deze situatie? Waar ligt dat aan? Welke elementen van de situatie of de activiteit kan ik onderscheiden en welke daarvan kan ik gaan tweaken? Hoe verandert dit mijn ervaring? Dit kun je prima leren. Als je bereid bent hier aandacht en energie in te stoppen. Er goed over na te denken en er met je collega’s over te praten. Samen kleine experimentjes ontwerpen en uitvoeren. Bottom-up, micro, kortcyclisch (d.w.z. een aantal weken doen en dan weer kijken wat er anders is).
En managers: alsjeblieft geen grote programma’s meer of beleidsstukken over werkgeluk, bevlogenheid, stress e.d. Focus je nou op het begeleiden en stimuleren van je mensen om het bovenstaande te doen. En geef hen er de ruimte voor. Creëer een klimaat waarin er serieus wordt nagedacht en gesproken over de ervaring van het dagelijks werk. Wees bereid om onorthodoxe dingen te doen en ga altijd voor maatwerk. Wees niet bang om niet serieus te worden genomen door elkaar, door klanten, door wie dan ook. Durf, met elkaar, het dagelijks werk te designen tot een gave ervaring. Er hangt meer af dan je denkt!
Over Klaas-Jan Reincke
Woonachtig in Haarlem, na 15 jaar in Estland, richt Klaas-Jan Reincke zich met zijn bedrijf Vivic op het verbeteren van de beleving van het dagelijks werk. “We doen ons eigen onderzoek naar de beleving van het dagelijks werk. We willen beter begrijpen wat mensen zelf kunnen doen om meer flow te ervaren in hun werk en hun bevlogenheid te vergroten. We kunnen hierbij direct putten uit zowel wetenschap als praktijk.”
Playful Work Design heet zijn aanpak. Samen met de Erasmus Universiteit (professor Arnold Bakker) doet Reincke ook onderzoek.
Bestel het boek Werkvuur!
Lees in deze serie ook de interviews met:
