Meer zelfdiscipline door een betere focus

BOEKBESPREKING MARK TIGCHELAAR
Uit jaarlijks onderzoek naar de ‘Energie van werkend Nederland’ weten we dat het slecht gesteld is met de zelfdiscipline binnen teams en organisaties. Een ruime meerderheid van 58% zegt zich moeilijk op zijn of haar taken te kunnen concentreren. De reden hiervoor: men wordt voortdurend afgeleid door binnenstromende e-mails, apps die om aandacht schreeuwen en collega’s die je om de haverklap om raad komen vragen of die luidruchtig verslag doen van hun escapades in het afgelopen weekend. Externe prikkels vormen een bekende en veelbesproken bron van afleiding. Maar ze zijn volgens neuropsycholoog Mark Tigchelaar niet de enige oorzaak van concentratieverlies. Op toegankelijke, prikkelende en vooral praktische wijze beschrijft hij in zijn boek ‘Focus Aan/Uit’ hoe wij voortdurend met maar liefst vier concentratielekken te maken krijgen.

1. Zorg voor meer prikkels om verveling te voorkomen
Opmerkelijk genoeg heeft een eerste concentratielek niet met een teveel, maar met een tekort aan prikkels te maken. Als we te weinig geprikkeld worden, gaat ons brein onbewust op zoek naar nieuwe signalen. Onze hersenen denken sneller dan we ze gebruiken, zegt Tigchelaar. Zo is ons brein in staat om 1.400 woorden per minuut te verwerken. Van die capaciteit maken wij evenwel geen gebruik: het gemiddelde leestempo ligt rond de 250 woorden per minuut en wanneer wij spreken wordt dat aantal nog eens gehalveerd tot 125 woorden. Het gevolg: ons brein wordt onvoldoende geprikkeld. Het verveelt zich en gaat uit zichzelf naar afleiding zoeken.

“Als we te weinig geprikkeld worden, gaat ons brein onbewust op zoek naar nieuwe signalen.”

Dit is een verklaring voor het feit dat nogal wat mensen in de comfortzone, die feitelijk niet zoveel om handen hebben, zich toch afgeleid en gestrest voelen. Ze hebben te maken met een brein dat zelfstandig probeert om leegtes op te vullen. De remedie hiertegen: meer doen. De leegtes in je hoofd vullen. Sneller lezen of praten. Maar vooral ook: meer multitasken. Dat laatste is een echte eye opener.

2. Onderscheid multitasken en switchtasken
Meer multitasken, huh? Van alle kanten is ons de laatste jaren door aandachts- en productiviteitsgoeroes juist voorgehouden hoe slecht dat is. Tigchelaar ontkracht deze mythe. Sterker nog, hij stelt dat multitasken supergoed kan zijn voor onze focus en concentratie. Dan moet het wel gaan om het tegelijkertijd verrichten van onbewuste taken. Als je met een saaie klus bezig bent, kun je je brein aardig bezighouden door er tegelijkertijd een lekker muziekje bij op te zetten. Pas dan wel even op dat het om muziek gaat die je al vaker hebt gehoord en waar je hersenen verder weinig aandacht aan bestreden. Want bij een playlist met nieuwe nummers is de kans groot dat je hersenen zich daarop – en niet op de saaie klus – gaan concentreren. Je moet volgens Tigchelaar een onderscheid maken tussen ‘multitasken’ (het tegelijkertijd van onbewuste activiteiten) en ‘switchtasken’ (het bewust tegelijk doen van meer dan een ding).

“Switchtasken is het bewust tegelijk doen van meer dan een ding”

Dat laatste gebeurt overigens maar al te veel. Wanneer we achter de computer werken, wisselen we gemiddeld 566 keer per dag van taak. Hetzelfde gebeurt wanneer wij aan verschillende projecten tegelijkertijd werken of van de ene meeting naar de andere hollen. Dat heen en weer switchen kost niet alleen bergen energie, maar is ook funest voor je concentratie. Onbewust blijven je hersenen ook na het opstarten van je nieuwe activiteit bij de oude hangen. Wat je daartegen kunt ondernemen? Het minimaliseren van taakwisselingen.

“Heen en weer switchen kost niet alleen bergen energie, maar is ook funest voor je concentratie”

Je verliest hierdoor weliswaar de rush die het hoppen van de ene naar de andere taak met zich meebrengt, maar je wordt wel veel productiever. De meest simpele manier om onnodige ‘switchkosten’ te bestrijden is het schrappen van onbelangrijke activiteiten en het bundelen van taken. Reserveer bepaalde tijden van de dag voor bepaalde activiteiten of projecten. Een andere tip: gebruik je hersenen nooit als geheugensteun. Maak je brein regelmatig leeg door nieuwe ideeën of belangrijke afspraken op papier te zetten.

3. Vaker pauze nemen
De twee andere door Tigchelaar genoemde concentratielekken zijn wat bekender. Allereerst, een concentratielek door te weinig rust te nemen Omdat we vaak denken dat hard werken stoer is en lineair tot meer resultaat leidt, is het gebruikelijk om alsmaar harder door te buffelen. In werkelijkheid vlakt de productiviteit af naarmate we langer doorknallen. Mark Tigchelaar adviseert daarom om regelmatig rust te nemen en jezelf – net als een elektrische auto – aan de laadpaal op te laden. Na elke 25 minuten geconcentreerd werken, vijf minuten een break nemen. En dan niet je mails gaan bekijken of rondsurfen op het internet, want dat telt niet als ontspanning.

“25 minuten werken, 5 minuten break”

4. Pas op voor teveel prikkels
Het vierde en laatste concentratielek, voortdurend afgeleid worden door externe prikkels, lijkt in tegenstrijd met het eerste maar dat is niet zo. We worden bedolven door externe prikkels: e-mails, social media, breaking news. Dit vormt een continue bedreiging voor onze aandacht. Ook de verwachting dat je permanent bereikbaar bent, speelt ons parten en remt de productiviteit. De oplossing is vrij simpel, maar voor ‘prikkelverslaafden’ moeilijk te realiseren: de kantoortuin verwisselen voor een stiltekamer of voor thuiswerken. En vooral ook: apparatuur buiten handbereik en de notificaties van apps uitzetten.

“Van de kantoortuin naar een stiltekamer”

En nu?
Naast het benoemen en verklaren van de vier concentratielekken en het geven van tal van praktische tips om ze te dichten, zoomt Tigchelaar in op een paar afzonderlijke thema’s. Zo stelt hij dat creativiteit en productiviteit elkaars tegenpolen zijn. Creativiteit is gebaat bij open aandacht, productiviteit bij gerichte aandacht. Hij raadt aan om beide vormen af te wisselen. Met gerichte aandacht krijgen we dingen gedaan, met open aandacht vinden we nieuwe inzichten en ideeën. Het is het verschil tussen inspanning en ontspanning, tussen bewust en onbewust, tussen doen en nadenken en tussen gas geven en opladen.

Een aanrader dit boek
Wij raden het boek aan want het leest als een trein, zit vol verrassende wendingen en bevat bergenvol praktische tips. Met name de noodzaak om de denk- en dwaalmachine in je hoofd te stoppen, wordt goed voor het voetlicht gebracht. Met als enige beperking: het is en blijft een (neuro)psychologisch zelfhulpboek. Het is een en al brein dat de klok slaat. De aandacht voor achterliggende omgevingsfactoren en structurele oplossingen is minimaal. Maar misschien moeten we hier niet al te veel over zeuren: aandacht voor een meer omvattend perspectief had ongetwijfeld tot concentratielekken bij de auteur geleid. Het boek was dan misschien wel nooit geschreven….

 

ZELF MET MEER FOCUS AAN DE SLAG?
In onze powerclass Zelfdiscipline leer je versneld hoe je met meer focus kunt werken aan dat wat je echt belangrijk vindt. Voor meer info stuur je een mailtje naar info@energyfinder.nl of je kijkt elders op de site waar we een infopack hebben klaarstaan voor je.