Sterker met stress? (Deel II)

Sterker met stress? (Deel II) | Artikel | Mirjam van Roer en Patrick Davidson

In dit tweeluik laten we zien dat stress ook positieve kanten heeft, dat je zelf invloed hebt op de effecten van stress en dat we op veel plaatsen niet slim bezig zijn als het gaat over aanpakken van stress. We sluiten dit tweede deel af met de drie stappen waarmee je sterker wordt met stress en onderbouwen dat met cijfers.

Sterker met stress in drie stappen

De oplossing zit hem dus niet in de top-down aanpak waarmee mensen ‘moeten’ werken aan hun fysieke energie. Het doet denken aan die overheidscampagnes, in de stijl van Postbus 51. We weten allemaal wel dat gezond eten beter is voor ons, maar we doen het niet. En zo gaat het natuurlijk niet alleen met eten. Om stress effectief aan te pakken onderscheiden wij drie stappen, die je bovendien in samenhang aanpakt. Daarbij willen we het klein maken zodat je als medewerker zelf in actie kunt komen.

“Stress an sich is niet ongezond. Onze houding bepaalt dit.”

1. Bepaal je houding en overtuiging over stress

Hier pakken we het dus meteen anders aan. De eerste stap begint natuurlijk bij de medewerker zelf. Volgens Stanford-gezondheidspsycholoog Kelly McGonigal heb je invloed op je stress en op je gezondheid door je kijk op stress te veranderen. McGonigal betoogt stress te omarmen en veerkracht te ontwikkelen. In haar boek ‘Sterker met Stress’ (2015) en in haar TED-talk (2013) leert ze dat stress ‘an sich’ niet gezond of ongezond is.

Het is voornamelijk onze houding en overtuiging over stress die dit bepaalt. Anders gezegd: de boosdoener is de combinatie van stress met de overtuiging dat die stress schadelijk voor je is.

De boost aan energie die in ons lichaam als reactie op de stressprikkel ontstaat wordt gekleurd door onze mindset. McGonigal baseert zich op diverse onderzoeken waarin de lichamelijke respons bij mensen met een positieve perceptie over stress (“het maakt me sterker en bevordert mijn vitaliteit”) anders en gezonder is dan bij de mensen met een negatieve mindset hierover.

De mindset over stress beïnvloedt de biologische reacties in het lichaam waarbij een kleine verschuiving in mindset een waterval aan verandering op gang kan brengen. De beste manier om stress te beheersen is niet door stress te verminderen of te vermijden, maar door er anders over te denken en zelfs te omarmen. Stress helpt je niet alleen te vluchten of vechten maar ook uitdagingen aan te gaan, steun te vinden en door ervaringen te leren. Het maakt je sociaal en stimuleert het maken van verbindingen.

Wil je sterker worden met stress? Onderzoek dan eerst je stress-mindset, is deze positief of negatief? En kijk hoe dit uitwerkt in je dagelijks leven op je werk en op je relaties met anderen. Gebruik hiervoor de volgende vragen:

1. Hoe denk en praat jij over stress? Heb je een stressmantra?

2. Welk gevoel roept jouw mantra bij jou op en wat levert het op? Voel je je daardoor uitgedaagd? Gemotiveerd? Of voel je juist angst, woede of verlamming?

3. En hoe reageer jij op stress van anderen? Welke adviezen geef je hen?

2. Maak duidelijk wat precies je uitdaging is met stress

Als je je bewust bent van je eigen invloed, dan is het zaak om je houding en overtuiging over stress te bepalen. Zorg nu dat je containerbegrippen vermijdt en stress echt concreet maakt zodat je weet in welke situaties het optreedt en belangrijker nog, wat je eraan kunt doen. Dat doe je met de volgende hulpvragen:

1. Erken de stress die je ervaart: wat voel je?

2. Herken de stress als een respons op iets waar je om geeft. Wat staat hier op het spel? Waarom raakt het je? In wat voor situaties gebeurt dit?

3. Draai het om: zet stress in als hulpmiddel. Dat doe je door gebruik te maken van de energie die stress je geeft. Doet dit niet helemaal alleen. Zorg voor een gelegenheid om ‘je stress’ te delen met anderen zodat je er gericht aan kunt werken. Sleutelvragen zijn: Hoe ga je om met onrust in je hoofd en lichaam? En wat kun je er op dit moment zelf aan doen? Ga zodra je stress voelt eens kijken wat het met je doet als je zegt: ‘Dit is goed. Mijn lichaam helpt me beter te presteren en uitdagingen aan te gaan’.

3. Zorg dat je voldoende energie hebt

Energie kent diverse dimensies. Te beginnen met de fysieke. Een eerste handvat krijgen we van moeder natuur maar we negeren het veel te vaak. Ons lichaam heeft van nature een ritme van energieverbruik en energieherstel. Talloze systemen worden bepaald door een ‘vast ritme’. Kijk maar naar het dag- en nachtritme en naar de slaapcyclus, het ritme van een hartslag en het aanspannen en ontspannen van spieren. Dit geldt ook voor omgaan met stress. Een ideale balans zorgt voor een goed evenwicht tussen (in-)spanning en herstel. Als we dit niet doen en de verbruikte energie niet weer op peil brengen, raken we uitgeput of geblesseerd en zal ons prestatieniveau dalen. Joop Zoetemelk zei ooit: “De Tour win je in bed”. Sporters weten als de beste hoe belangrijk herstel is, dit geldt ook voor werknemers. Het is niet de overdaad aan stress maar juist het gebrek aan afwisseling met ontspanning en beweging dat schadelijk is voor onze prestaties, gezondheid en inzetbaarheid. En daar schort het vaak aan. Wil je daar verandering in aanbrengen? Begin dan met de ‘180 graden anders’ methode. Werk je vooral veel met je ‘brein’? Kies dan als variatie voor beweging. Ben je voornamelijk fysiek aan het werk? Ga dan eens rustig zitten of liggen. Werk je binnen? Ga dan eens naar buiten. Gewoon een kwestie van doen.

Mentale, emotionele en sociale energie

Met fysieke energie (hoe fit ben je?) leg je de eerste basis voor meer energie en dus voor beter presteren. Energie is echter meer dan fit zijn en je goed voelen. Energie is de kracht die je in beweging zet. Het is de brandstof die je nodig hebt om de door jou gewenste prestaties te realiseren. Die brandstof bestaat uit meerdere componenten: de zojuist beschreven fysieke (hoe fit ben je?) maar ook een mentale (hoezeer ben je je van dingen bewust en in staat focus vast te houden?), een emotionele (hoe voel je je?) en een sociale component (hoezeer voel je je met anderen verbonden en hoe goed werk je samen?).

De energie van een persoon, team of organisatie kan niet alleen qua intensiteit (veel vs. weinig energie), maar ook in kwaliteit (positieve vs. negatieve energie) verschillen. Energie is niet zomaar iets wat je hebt of krijgt, maar je kunt leren om je eigen energieniveau te beïnvloeden. Dit gedachtegoed is ontwikkeld door Hans van der Loo. Met zijn boek Energy Boost (2013) geeft Van der Loo diverse handreikingen om stress vanuit een ander perspectief te bekijken. Hij heeft het dus niet zozeer over stress maar over energie. In zijn onderzoek bewijst hij dat veel menselijke energie in organisaties verloren gaat. Logischerwijs mislukken veel veranderingen doordat mensen overwerkt en onderbenut zijn. Neem eens twee minuten de tijd voor zelfonderzoek en sta eens stil bij wat jou energie kost en wat energie oplevert?

“Energie is de brandstof die je nodig hebt om de door jou gewenste prestaties te realiseren”

Het effect

We zijn het er dus over eens om stress anders aan te pakken dan de gangbare top-down programma’s die slechts één dimensie (fysieke energie of een anti-stress programma dat enkel focust op de fysieke dimensie van werkstress) raken? Dat betekent dat we medewerkers niet betuttelen (eet gezond), ook niet per sé naar de dokter sturen (fysieke kant van werkstress) maar juist stimuleren bij de sleutelrol die ze zelf hebben. Laat medewerkers dus zelf aan de slag gaan, als individu en met hun team(s). De drie stappen die we hierboven beschreven, inclusief hulpvragen, zijn een nuttige leidraad.  Twijfel je nog? Na de volgende cijfers twijfel je niet meer….

Stap 1 Bepaal je houding en overtuiging over stress. 

Uit onderzoek blijkt dat mensen die ervan overtuigd zijn dat de stress die ze ervaren hun gezondheid schaadt, ook daadwerkelijk meer risico lopen. Bij een hoog stressniveau neemt het overlijdensrisico bij mensen die ervan overtuigd zijn dat stress hun gezondheid schaadt toe met 43%. Bij mensen met een hoog stressniveau maar die hun stress niet als schadelijk beschouwen, is geen sprake van een verhoogd risico. Sterker nog, zij lopen zelfs een lager risico dan de mensen die weinig stress ervaren. (bron: onderzoek onder 30.000 Amerikanen, gepubliceerd door Keller, Litzelman, Wisk et al 2012, University of Wisconsin School of Medicine and Public Health).

Stap 2 Maak duidelijk wat precies het probleem is met stress. 

Draai het om en gebruik stress als hulpmiddel om beter te presteren. Uit het onderzoek ‘Rethinking stress’ van Alia Crum en Peter Salovey van Yale University, blijkt dat mensen die stress zien als een positieve factor, beter presteren en een betere gezondheid en minder druk ervaren.  Een van de stressmindset-interventies, in het kader van dit onderzoek, vond plaats bij 388 werknemers van de wereldwijd opererende bank USB in 2008, op het hoogte punt van de crisis. Ook USB werd hard getroffen. Ze leden een verlies van 58% op de waarde van hun aandelen, ontsloegen veel mensen en verlaagde vergoedingen voor werknemers met 36%. Kortom een buitengewoon stressvolle situatie. De proefkonijnen hadden te maken met een toegenomen werklast, onmogelijke prestatie-eisen en een enorme onzekerheid over hun baan. De groep werd in drieën gedeeld. 327 werknemers kregen een online training waarin of de positieve, of de negatieve aspecten van stress werden belicht en 61 kregen geen training. De mensen uit de groep die de stress-is-positief-training hadden gehad, zaten lekkerder in hun vel, rapporteerden minder gezondheidsproblemen als rugpijn en slapeloosheid én presteerden beter op het werk. Ze rapporteerden een scherpere focus, meer samenwerking en een verhoogde productiviteit. De groep die naar de stress-is-slecht-voor-je-training hadden gevolgd, liet geen verbetering zien.

Stap 3 Aan de slag: zorg dat je voldoende energie hebt.

Ook hier is volop bewijsmateriaal voorhanden. We slaan de fysieke kant even over en gaan naar de mentale, emotionele en sociale aspecten van energie. De impact daarvan is trouwens ruim tweemaal zo groot (70%) als van de fysieke component (30%). De cijfers liegen er niet om: energieke medewerkers presteren ruim 40% beter, zo bleek uit onderzoek onder 4400 Nederlandse professionals (bron: EnergyFinder & Integron 2015).  Ze waarderen bovendien hun direct leidinggevende en het management team veel hoger en bevelen hun eigen organisatie aan (NPS 52%). Het is dus zaak om te zorgen dat je mensen voldoende energie hebben en dat gaat verder dan die appel in de kantine en je slaapritme.

Om alles uit je mensen te halen is het zaak dat je begrijpt wat hen drijft en hoe je energielekken, mentaal, emotioneel en sociaal, te lijf gaat. Daarbij kun je leren van onderzoek en meteen zelf aan de slag… Het zien van het goede in stress vereist niet dat je het besef achter je laat dat stress in sommige gevallen schadelijk is. Maar laten we stoppen met stressen over stress en werken aan onze energie. De energie die je erin steekt betaalt zich dubbel en dwars uit. Wel een kwestie van doen!

Onderzoek naar energie

De belangrijkste energievreters uit dat onderzoek onder 4.400 Nederlandse professionals zijn:

• onvoldoende sturing op ambities en doelen (waardoor energie alle kanten opvliegt). Mensen ervaren wel druk maar missen het gevoel dat ze bezig zijn met iets groots. 45% van de respondenten geeft aan zich niet of onvoldoende op lange termijndoelen te richten. 52% is niet in staat om zonder afleiding aan haar of zijn doelen te werken en 59% geeft aan de voortgang niet regelmatig te meten en te bespreken;
• onvoldoende aandacht voor omgeving en gebrekkig leervermogen (waardoor de aanwezige energie onbenut blijft). Teams en organisaties zijn doorgaans te veel met zichzelf en te weinig met de buitenwereld bezig. 38% van de respondenten geeft aan onvoldoende oog voor ontwikkelingen in de buitenwereld te hebben. 40% geeft aan onvoldoende in staat te zijn om creatief op nieuwe ontwikkelingen te reageren en 43% grijpt het werk niet aan als een unieke kans om te leren en te groeien. Onvoldoende aandacht voor de omgeving en gebrekkig leervermogen betekenen dat mensen zich te weinig laten prikkelen. Men laat de energie die er is dus onbenut.
• onvoldoende aandacht voor de rol van positieve emoties (waardoor je nieuwe energie mist en vaart verliest). Positieve emoties zijn de drijvende kracht achter prestaties. Ze gaan gepaard met enthousiasme en optimisme, ze voeden het zelfvertrouwen en bevorderen een gevoel van autonomie. Helaas wordt de kracht van positieve energie nog onvoldoende onderkend. Slechts een kwart van de werknemers (25%) laat zich in zijn dagelijkse werk door positieve emoties leiden.

Over de auteurs

Mirjam van Roer

Mirjam is eigenaar van Work Empowered! en verbonden aan EnergyFinder waar ze individuen en teams helpt om vanuit energie en gedrag tot prestatieverbeteringen te komen. Ze heeft een bewezen track record op het gebied van vitaliteit, gedragsverandering en human performance, ook als leidinggevende.

“Verhoog je prestatie door naast hard te werken vooral ook regelmatig ‘hard’ te rusten, voor veel mensen is dit laatste de grootste uitdaging.”

Patrick Davidson 

Patrick is als mede-eigenaar van EnergyFinder gespecialiseerd in het (helpen) realiseren van prestatiesprongen. Hij is mede-auteur van het boek Waar haal je de energie vandaan?

“Als je de door jou gewenste prestatie, net als een topsporter, visualiseert en centraal stelt in alles wat je doet, dan vergroot je de kans dat je je dromen realiseert en dat is de beste bron van energie.”