Veerkracht maakt dat je omhoog kunt vallen
We hebben tijdens onze trips naar de VS van de afgelopen maanden heel wat boekwinkels bezocht. Steeds viel ons op dat er recentelijk veel boeken over veerkracht zijn verschenen. Begrijpelijk en terecht, denken wij. Onze omgeving is zo dynamisch en onvoorspelbaar dat tegenslagen als het ware zijn geprogrammeerd. Veerkracht is dan een bron van energie die je maar al te goed kunt gebruiken. Niet alleen om terug te veren naar je oorspronkelijke toestand, maar om te groeien en jezelf te verbeteren. We nemen daarom twee nieuwe boeken over veerkracht onder de loep.
Transformatieve veerkracht
Het eerste boek heet ‘Type R’ (de R staat voor resilience, het Engelse woord voor ‘veerkracht’) van dochter Ama en moeder Stephanie Marston. De laatste is een in Amerika bekende psychotherapeute en stressexpert die van tijd tot tijd bij Dr. Phil en soortgelijke programma’s aanschuift. De ondertitel ‘Transformative Resilience for Thriving in a Turbulent World’ laat niets aan duidelijkheid te wensen over. Dit is een boek voor mensen die weten: shit happens! De vraag is dan vervolgens: hoe kom je eruit en hoe word je er beter van?
Want dat laatste is cruciaal: het gaat er niet zozeer om dat je terugkeert naar je oorspronkelijke positie, maar dat je leert van gebeurtenissen die je zijn overkomen en dat je hierdoor in staat bent om te groeien. De auteurs spreken in dit verband treffend van ‘omhoog vallen’. Het vermogen om omhoog te vallen is door niemand beter in praktijk gebracht en verwoord dan door de Weense neuroloog en psychiater Victor Frankl. In de oorlog met zijn familie gedeporteerd naar een concentratiekamp, weigerde hij een slachtofferrol aan te nemen. In plaats daarvan stelde hij zich dagelijks voor ogen dat hij voor een collegezaal stond en zijn studenten over zijn ervaringen leerde. Hij creëerde imaginaire toekomst, waarin hij een rol van betekenis vervulde. Deze methode van ‘verinnerlijking’ bleek een belangrijke krachtsbron te zijn om hem en zijn medegevangenen door de donkere tijden heen te slepen. Onder de meest erbarmelijke omstandigheden ontdekte Frankl dat de ultieme menselijke energie bestaat uit het vermogen om je mindset in elke situatie zelf te bepalen.
“Het vermogen om je mindset in elke situatie zelf te bepalen”
Victor Frankl geldt als voorloper van wat we tegenwoordig ‘posttraumatische groei’ noemen: het feit dat ieder mens het vermogen heeft om schokkende gebeurtenissen – ziektes, natuurrampen, aanranding, moordpogingen, terreuraanslagen – achter zich te laten en er zelfs beter van te worden. Hoe? Door zes vaardigheden te leren die je veerkracht vergroten:
- het beschikken over aanpassingsvermogen
- het volgen van een betekenisvol doel
- het onder controle houden van cruciale dingen en tegelijkertijd ook kunnen loslaten
- het gebruik maken van de ondersteuning van anderen
- het tonen van actieve betrokkenheid
- het continu openstaan voor nieuwe informatie en lessen.
De auteurs werken deze vaardigheden goed uit, geven aan wat de onderlinge verbanden zijn en grossieren met indrukwekkende voorbeelden. Zij beperken zich bovendien niet tot persoonlijke veerkracht, maar nemen ook het organisatorische en maatschappelijke niveau mee in hun beschouwingen. Enige punt van kritiek, is dat de auteurs bij tijd en wijle zo uitwaaieren dat het lijkt alsof je in een algemeen boek over positieve psychologische bent beland. Ook zitten er in het boek de nodige storende herhalingen, iets wat je in de meeste Amerikaanse boeken – blijkbaar eist de uitgever om een standaard aantal pagina’s – tegenkomt. Niettemin: een aanrader.
Micro-veerkracht
Het tweede boek is ‘Micro Resilience’ van Bonnie St.John en Allen Haines. Dit bevat geen diepgravende beschouwingen en verklarende theorieën, maar spitst zich toe op lezers die op zoek zijn naar praktische tools om veerkracht te vergroten. De uitgangspunten zijn evenwel dezelfde: veerkracht is het vermogen om terug te veren naar iets dat beter is dan normaal. De hoofdauteur weet waar ze het over heeft: als donker meisje van arme afkomst toch al niet bevoorrecht, verloor ze op vijfjarige leeftijd ook nog eens een been. Dat weerhield haar er niet van om lid te worden van het Amerikaanse elite skiteam en een gouden medaille op de Olympische Spelen te winnen. Het boek leest als een trein en staat boordevol tips hoe je door het nemen van kleine stapjes uiteindelijk je veerkracht tot maximale sterkte kunt opvoeren. Veel van die tips zijn overigens allang bekend: zo zal niemand er van opkijken dat veel beweging, een goede slaaprust en gezonde voeding je energie geeft en je beter in je vel laat zitten. Maar dat water zo’n belangrijke rol speelt en dat er zelfs een heuse ‘wetenschap van bewatering’ (‘science of hydration’) bestaat, was ons eerlijk gezegd ontgaan. Zelf worden we eerlijk gezegd altijd wat onrustig van teveel tips en oefeningen, maar wie wel geïnteresseerd is in een breed overzicht hoe je je veerkracht kunt vergroten komt in dit boek zeker aan zijn trekken.
